Sibirya’nın donmuş topraklarının derinliklerinden, bilim kurgu filmlerini aratmayan bir haber geldi.
Bilim insanları, yünlü mamutların ve kılıç dişli kaplanların yeryüzünde dolaştığı Geç Pleistosen döneminden kalma 46 bin yıllık bir solucanı başarıyla yeniden hayata döndürdü.
Bu minik canlı, on binlerce yıllık uykusundan uyanmakla kalmadı, aynı zamanda modern bir laboratuvar ortamında hayatta kalarak üremeye başladı.
SİBİRYA’NIN DONMUŞ TOPRAKLARI KAZILDI
Bu inanılmaz keşfin hikayesi, 2018 yılında Toprak Bilimi Fiziko-Kimyasal ve Biyolojik Sorunlar Enstitüsü’nden Rus bilim insanlarının Sibirya’nın donmuş topraklarını (permafrost) yaklaşık 40 metre derinliğe kadar kazmasıyla başladı.
Ekip, eski bir hayvan yuvasında korunmuş halde iki nematod (yuvarlak solucan) türü keşfetti.
Bu nematodlar arasında, “kriptobiyoz” adı verilen, esasen “yaşamla ölüm arasında” bir durumda, metabolik aktivitesi neredeyse tespit edilemeyecek kadar düşük olan bir yuvarlak solucan buldular.
Solucanları canlandırma çalışmalarıyla tanınan Rus bilim insanı Anastasia Shatilovich, bu donmuş canlıları suyla yeniden hayata döndürdükten sonra, yaklaşık 100 tanesini daha ileri çalışmalar için Almanya’daki laboratuvarlara taşıdı.
Bu minik yuvarlak solucanın on binlerce yıl boyunca hayatta kalmasını sağlayan sır, kriptobiyoz olarak bilinen bir durumda yatıyor.
Bu, bir canlının tüm metabolik faaliyetlerini geçici olarak ve geri döndürülebilir bir şekilde durdurduğu bir yaşam formudur.
Solucanların bulunduğu katmandaki bitki materyallerinin radyokarbon analizi, bu donmuş toprağın 45 bin 839 ila 47 bin 769 yıl öncesine tarihlendiğini doğruladı.
Bu durum, bu solucanların, şimdiye kadar başarıyla canlandırılan ve yaşam süreleri on yıllarla değil, on binlerce yılla ölçülen en eski organizmalar arasında olduğu anlamına geliyor.
YENİ BİR TÜR: PANAGROLAIMUS KOLYMAENSIS
Canlandırıldıktan sonra yapılan genetik analizler, bu canlının daha da özel olduğunu ortaya çıkardı.
Araştırmacılar, solucanın genomunu incelediklerinde, bilinen hiçbir türle eşleşmediğini keşfettiler ve ona Panagrolaimus kolymaensis adını verdiler.
National Library of Medicine’de yayımlanan çalışmaya göre, detaylı analizler bu yuvarlak solucanın yaklaşık 46 bin yıl boyunca kriptobiyoz durumunda kaldığını kesin olarak doğruladı.
Peki bu 46 bin yıllık solucanın en sert iklim koşullarında hayatta kalmasını sağlayan biyokimyasal mekanizma neydi? Cevap, trehaloz adı verilen bir şeker türünde gizli.
Hem bu yeni türün hem de önceden bilinen bir tür olan Caenorhabditis elegans’ın, donma ve kuruma sırasında hücresel yapıları koruduğu düşünülen bu şekeri ürettiği anlaşıldı.
Araştırmacılar, laboratuvarda yaptıkları deneylerde, solucanları dondurmadan önce hafif bir susuzlaştırma ile ön işleme tabi tutmanın, -80 °C gibi aşırı soğuklarda hayatta kalma oranlarını önemli ölçüde artırdığını buldular.